मुलींची सुरक्षा व सशक्तीकरण निबंध | जिजाऊ ते सावित्री- सन्मान महाराष्ट्राच्या लेकींचा" अभियान राबविणेबाबत | ३ ते १२ जानेवारी | बालिका दिन विशेष | क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले जयंती

by गुरुमाऊलीGurumauli -1/02/2022

0

जिजाऊ ते सावित्री- सन्मान महाराष्ट्राच्या लेकींचा" अभियान

मुलींच्या सुरक्षेचा विषय हा आपल्या देशात खूप महत्वाचा आहे. सध्याची परिस्थिती पाहता समाजात अशा अनेक घटना घडत असतात, ज्यातून मुलींच्या सुरक्षेचा प्रश्न उद्भवत असतो. ती मुलगी, ती महिला ही एखाद्याची बहिण असते, एखाद्याची आई असते, एखाद्याची कन्या असते, एखाद्याची पत्नी असते. पोस्को कायद्याने मुलींना खूप संरक्षण दिलेले आहे. त्यामुळे सध्याच्या परिस्थितीत वावरताना मुलींनी मुलांच्या बरोबरीने प्रत्येक क्षेत्रात यश मिळवले पाहिजे. स्वसंरक्षणासाठी व्यायामाबरोबरच स्वसंरक्षणाचे धडेहि घेतले पाहिजेत.

महिला सशक्तीकरण म्हणजे स्वत: साठी निर्णय घेण्यास सक्षम होण्यासाठी महिला सक्षम बनविणे. बऱ्याच शतकांपूर्वी, स्त्रियांना थोडेसे अस्तित्व नव्हते. परंतु जसजसा काळ गेला तसतसे स्त्रियांना त्यांचे अस्तित्व आणि सामर्थ्य लक्षात आले. तेव्हापासून महिलांच्या सामाजिक उन्नतीसाठी आंदोलनं होत आहेत. पूर्वीच्या स्त्रियांना निर्णय घेण्याची परवानगी नव्हती किंवा मुक्त आकाशात उडण्याचे स्वप्न पाहण्याचे स्वातंत्र्यदेखील त्यांना नव्हते. आपल्या देशात पुरूष शासित समाजाची परंपरा शतकानुशतके चालू आहे. तेथे महिलांना नेहमीच त्यांच्यावर अवलंबून राहावं लागत होतं. म्हणूनच आज महिलांना त्यांच्या अधिकाराविषयी जागरूक केले जात आहे. महिलांना सामाजिक आणि कौटुंबिक पातळीवर बर्‍याच अत्याचाराचा सामना करावा लागतो. बर्‍याच क्षेत्रात अशीच कामे करूनही महिलांना पुरुषांपेक्षा कमी पैसे दिले जातात. या पद्धतीचा आत्मा समाजातील पुरुष आणि स्त्रियांमधील असमानतेची ओळ काढतो. घरगुती हिंसाचार ज्यात महिलांचे पती आणि त्यांच्या कुटुंबियांनी तिचा छळ केला. मानवी तस्करीसारखे घृणित घोटाळे आपल्याला गुंतागुंत करतात. महिलांचे काय होत आहे? त्याच्या सहनशीलतेची चाचणी घेतली जात आहे. आता महिला या सर्व कृती आणि अन्याय सहन करत नाहीत तर आवाज उठवतात. असे काही नाही जे महिला करू शकत नाहीत. आजकाल, महिला घर आणि ऑफिसमध्ये स्वतंत्रपणे खेळतात. असे कोणतेही क्षेत्र नाही जेथे स्त्रियांनी त्यांची क्षमता सिद्ध केली नाही. महिलांचे सक्षमीकरण केवळ तेव्हाच शक्य आहे जेव्हा आपण स्त्रियांची सुरक्षा आणि शिक्षण सुनिश्चित केले पाहिजे आणि त्याच वेळी समाजाने पुरुषांच्या विचारांना जेवढे महत्त्व दिले आहे. पुरुषांना अनेक संधी व हक्क उपलब्ध असल्याने महिलांनाही अधिक संधी मिळाल्या पाहिजेत. ग्रामीण भागात अजूनही बालविवाहासारख्या कुप्रथा चालू आहेत. तरुण वयात मुलींचे लग्न करणे कायदेशीर गुन्हा आहे आणि यामुळे मुलींच्या शिक्षणामध्ये अडथळा निर्माण होतो. भारत सरकारच्या नियमांचे उल्लंघन बर्‍याच ठिकाणी पाहायला मिळत आहे. घरातील पुरुषांचा निर्णय हा अंतिम निर्णय मानला जातो. स्त्रियांना काय हवे आहे याचा विचार करण्याची समाजाला काळजी नाही. महिला सक्षमीकरणाची सर्वात जास्त गरज भारतात आहे. महिला अजूनही भारतातील बर्‍याच भागात सुरक्षित नाहीत. महिलांना बर्‍याच वेळा उच्च शिक्षण घेण्याची परवानगी नाही. ते लवकरच विवाह करतात आणि पुरुष काही क्षेत्रातील स्त्रियांवर वर्चस्व गाजवतात आणि त्यांचे विचार दाबण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करतात. या कारणांमुळे महिला बर्‍याच भागांत आपले शिक्षण पूर्ण करू शकत नाहीत.स्त्रिया आज अबला राहिलेल्या नाहीत. त्यांची झेप आणि कर्तृत्व आज सर्वदूर पसरले आहे. तरीही भारत आणखी सक्षम आणि महासत्ता बनवण्याच्या दृष्टीने महिलांना योग्य तो मान आणि ताकत मिळणे गरजेचे आहे. त्यादृष्टीने स्त्री सशक्तीकरण करणे गरजेचे आहे. आर्थिक, मानसिक, सामाजिक सर्व दिशा तिच्यासाठी सुरक्षित आणि स्वतंत्र असल्या पाहिजेत.

स्त्री जेव्हा घराबाहेर पडते तेव्हा योग्य प्रकारे तिची परिस्थिती हाताळली गेली पाहिजे. शिक्षण आणि कामासाठी स्त्रियांना बाहेर पडावे लागते. एक सुव्यवस्था त्यामध्ये आली पाहिजे. मागील दोन दशकात स्त्री शिक्षण क्षेत्रात परिपूर्ण झालेली आहे. आता गरज आहे तिला योग्य कर्तृत्व देण्याची आणि तिला सक्षम बनवण्याची! यासाठी आपण काय काय उपाय करू शकतो याचा सूक्ष्म अभ्यास झाला पाहिजे.

समाजात वावरताना सामाजिक रचनेनुसार आणि व्यवस्थेनुसार सर्वांना जगावे लागते. सामाजिक रचनेत हक्क आणि नियम यांची सतत चर्चा होत असते. पुरुष आणि स्त्री असे दोन व्यक्तिविभाजन असल्याने हा तिढा आणखीनच वाढत असतो. स्त्रियांचे हक्क आणि पुरुषांचे हक्क याबाबत नेहमी कलह असतो. स्त्री आणि पुरुष स्वतः स्वातंत्र्याने आणि हक्कानुसार जगण्याची इच्छा करतात. ती इच्छा सामाजिक स्तरावर विशिष्ट पद्धतीने हाताळली गेली पाहिजे.

आजच्या युगात जेथे स्त्री व पुरुष एकत्र कोणत्याही क्षेत्रात वर्चस्व गाजवू शकतात तेथे फक्त पुरुषच सन्मानित केला जातो. स्त्रीचे कर्तृत्वही तेवढेच मोलाचे आहे. असे कर्तृत्व डावलले जाण्यामागचे कारण म्हणजे भेदाभेद व व्यवस्था! अशी सामाजिक व्यवस्था ही पारंपारिक जीवन पद्धतीने घडत जाते. अशा जगण्यात काही अडचण नाही परंतु स्त्री मग स्वतंत्र आणि स्वाभिमान अनुभव करू शकत नाही. जीवनात आणि समाजात मुक्त जगण्यासाठी प्राथमिक कार्य कोणते असेल तर ते म्हणजे स्त्रियांचे सशक्तीकरण!

पुरातन काळापासून पुरुषी वर्चस्व आपल्याला पाहायला मिळते. यामध्ये स्त्री कधीही सशक्त आढळत नाही आणि तेव्हा त्यांच्या कामाची सामाजिक स्तरावर गरजही नसायची. आज काळ बदलला आहे. त्याप्रमाणे जगण्यातील गरजही बदलली आहे. पूर्वी जेथे घर आणि मुलांचा सांभाळ एवढे कर्तृत्व स्त्रिया करत असत. परंतु आज अनेक सामाजिक गरजा अशा काही बदलल्या आहेत की जेथे स्त्रियांचे घराबाहेर पडणे अनिवार्य झाले आहे.

स्त्रियांचे सशक्तीकरण म्हणजे स्त्रियांचा संपूर्ण विकास! स्त्री घर आणि काम अशी दोन्ही क्षेत्र सांभाळत असते. त्याद्वारे घरी असताना तिच्यावर जाच अथवा छळ होता कामा नये. रुढी परंपरेनुसार कौटुंबिक कलह, जाचक घरगुती नियम निर्माण करून तिचे स्वातंत्र्य हिरावून घेणे, लग्न झाले की बस्स! आता काय गरज आहे तिचे स्वतःचे आयुष्य चांगले बनवण्याची? असे म्हणून तिला घरीच बसवले जाते. लोकांची मानसिकता याबाबतीत बदलली पाहिजे.

घराबाहेर काम करताना तिने सुरक्षित अनुभवले पाहिजे. तिची मानसिक तयारी शिक्षणामुळे कणखर बनलेली असते परंतु त्याबरोबर काम करताना सुरक्षित वातावरण प्राप्त होणे गरजेचे आहे. सुरक्षितता आणि सुव्यवस्था हे दोन निकष, स्त्री जेथे काम करत आहे तेथे पाळले पाहिजेत. एकदा जर घरगुती आणि सामाजिक सुरक्षा स्त्रीला लाभली की ती पुरुषाच्या बरोबरीने पुरुषाएवढेच काम करू शकते.

महिला सशक्तीकरण करताना अगदी बाल्यावस्थेत असल्यापासून स्त्रीला स्वतंत्र असल्याची जाणीव आणि तसे शिक्षण दिले गेले पाहिजे. कौटुंबिक आणि आईचे संस्कार याबाबतीत खूप महत्त्वाचे ठरतात. मानसिकदृष्ट्या सक्षम स्त्री कोणत्याही क्षेत्रात यश प्राप्त करू शकते. तिला कठीण आणि धाडसी कार्य करायला लावणे, शारीरिक कष्टदेखील करायला लावणे गरजेचे आहे. शारीरिक सक्षमता येणे गरजेचे आहे.

शिक्षणामुळे बौद्धिक विकास होतो परंतु खेळामुळे व व्यायामामुळे शरीर आणि मन कणखर बनते. अशी स्त्री एक सुंदर कुटुंब आणि समाज घडवू शकते. त्यामुळे शिक्षणाच्या मार्गात मुलींना ही मुलांसारखे भवितव्य घडवण्यासाठी संधी प्राप्त व्हायला हव्यात. कोणतेच असे क्षेत्र राहता कामा नये जेथे स्त्री कार्यरत नसेल. तेव्हाच एका सुदृढ समाजाची आपण कल्पना करू शकतो.

महिलांना सशक्त बनवण्यासाठी त्यांना प्रथमतः आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र बनवले पाहिजे. पूर्वी पुरुष अर्थार्जन करत असल्याने तोच कुटुंब प्रमुख असायचा परंतु आता परिस्थिती बदलली आहे. स्त्री स्वतःच्या कौशल्यावर जर अर्थार्जन करत असेल तर ती स्वतः कोणावर अवलंबून असणार नाही. मग तिला कोणताही छळ दुसऱ्याकडून सहन करावा लागणार नाही. गुलाम असल्याची थोडीसुद्धा जाणीव तिच्या मनात डोकावणार नाही.

आज कामाचे आणि जीवनाचे स्वरूप बदलत चालले आहे. औद्योगिक, शिक्षण आणि तंत्रज्ञान क्षेत्र झपाट्याने विकसित होत आहे. याचा विचार करून त्या दोन्ही क्षेत्रात स्त्रिया देखील कोणत्या प्रकारचे काम करू शकतात हे जवळजवळ निश्चित झालेले आहे आणि त्यादृष्टीने स्त्रिया त्या त्या क्षेत्रात कार्यरत आहेत. म्हणजेच काळ जसा बदलला आहे त्याप्रमाणे स्त्रियांची भूमिका आज फक्त चूल आणि मूल एवढीच उरली नाही तर स्वकर्तृत्वावर आणखी काही दिशांचा शोध तीही घेऊ शकते.

एक स्वतंत्र राष्ट्र स्त्रियांच्या सक्षमीकरणासाठी प्रयत्नशील असतेच. स्त्रीवरील अन्याय रोखण्यात आज बऱ्यापैकी यश प्राप्त झाले आहे. त्या पद्धतीचे कायदे संसदेत पारित करण्यात आले आहेत. हुंडा प्रतिबंध कायदा, गर्भधारणा कायदा, सती आयोग, बालविवाह अधिनियम, लैंगिक छळ अधिनियम यासारखे कायदे भारतात लागू झालेले आहेत.

स्त्री सशक्तीकरण हा मुद्दा प्रत्येक राज्य आणि केंद्र सरकारच्या मोहिमेत असतो. सरकार त्यादृष्टीने स्त्रियांना उपलब्ध होतील तेवढ्या सुविधा देण्याचा प्रयत्न करत असते. त्याचा फायदा स्त्रियांनी घेऊन समाज आणि राष्ट्र विकासात हातभार लावला पाहिजे. थोडे सहकार्य पुरुषांनी केले आणि स्त्रीला योग्य सुरक्षित वातावरणात कर्तृत्व सिद्धीस कार्यरत केले तर स्त्रियांनाही योग्य तो सन्मान आणि शक्ती प्राप्त करता येईल.

मुलींची सुरक्षा व सशक्तीकरण निबंध | जिजाऊ ते सावित्री- सन्मान महाराष्ट्राच्या लेकींचा" अभियान राबविणेबाबत | ३ ते १२ जानेवारी | बालिका दिन विशेष | क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले जयंती