स्वच्छ भारत मिशन व जल जीवन मिशन कार्यक्रमांतर्गत आयकॉनिक आठवडा साजरा करणेसाठी खालील निबंध नमुना म्हणून दिलेला आहे. आपण त्याचा सराव करून ऑनलाईन/ ऑफलाईन सादरीकरण करू शकता. 
निबंध - शुद्ध पाणी व आरोग्य
प्लास्टिक कचरा व्यवस्थापन व स्वच्छ पर्यावरण | निबंध | Plastik Kachara Vyavasthapan V Swachha Paryavaran | स्वच्छ भारत मिशन | जल जीवन मिशन | माझी वसुंधरा अभियान
प्लास्टिक कचरा व्यवस्थापन व स्वच्छ पर्यावरण निबंध
प्लास्टिक कचरा व्यवस्थापन व स्वच्छ पर्यावरण | निबंध | Plastik Kachara Vyavasthapan V Swachha Paryavaran | स्वच्छ भारत मिशन | जल जीवन मिशन | माझी वसुंधरा अभियान
निबंध - प्लास्टिक कचरा व्यवस्थापन व स्वच्छ पर्यावरण
आपण आपल्या परिसरामध्ये अनेक प्रकारच्या प्रदूषणाच्या समस्या आपण बघतो. त्यामध्ये वायू प्रदूषण, जल प्रदूषण, भूमी प्रदूषण असे प्रकारचे प्रदूषण आहेत. आणि या प्रदूषणाचे परिणाम आपल्या दैनंदिन जीवनात होत असतात.या सर्व प्रदूषणांव्यतिरिक्त अजून एक प्रदूषणाचा प्रकार म्हणजे प्लास्टिक प्रदूषण ...
वजनाने हलके, टिकाऊ असलेले हे प्लास्टिक आज प्रत्येक व्यक्तीला हवेहवेसे वाटत आहे व प्लास्टिक हा आपल्या दैनंदिन जीवनाचा अविभाज्य घटक बनले आहे. प्लास्टिकचा येवढा बेसुमार वापर वाढला आहे. आपल्या देशातून दररोज सुमारे 26 हजार टन प्लास्टिकचा कचरा निर्माण होतो. आणि यातील बहुतांश कचरा हा आपल्या रोजच्या जीवनाच्या गरजा आहेत जसे की, पाण्याच्या बॉटल, स्ट्रॉ, प्लास्टिकच्या पिशव्या, खाद्यपदार्थांची वेष्टणे यामुळे हा कचरा होतो. आणि हा कचरा आपल्याला घातक ठरू शकतो.
प्लास्टिक म्हणजे काय?
कार्बन हा मुख्य घटक असलेला पदार्थ म्हणजे प्लास्टिक.
प्लास्टिक साधारणपणे उच्च अण्विक द्रव्य मानाचे सेंद्रिय पॉलीमर्स असतात. त्याप्रमाणेच प्लास्टिक मध्ये अनेक पदार्थ असतात आणि हे पदार्थ आपल्या पर्यावरणासाठी घातक ठरू शकतात. प्लास्टिक हे सहसा कृत्रिम पद्धतीने तयार केले जातात.
तसेच पेट्रोकेमिकल्स मधून सुद्धा प्लास्टिक मिळू शकते. परंतु बहुतेक वेळा नॅनोलॉजी मटेरियल जसे की, कॉइलेंटिक ॲसिड किंवा कॉन्ट्री लिटर्स पासून सेल्युलोसिक्स यासारखे पदार्थातून प्लास्टिक ची निर्मिती होते.
प्लास्टिक प्रदूषण म्हणजे काय?
प्लास्टिक प्रदूषण म्हणजे आपण आज काल नदी नाल्या किंवा समुद्र किनाऱ्यावर जे लोक प्लास्टिकचा वापर करून ते प्लास्टिकचा कचरा, कचरा पेटी मध्ये न टाकता ते इतर ठिकाणी टाकत असतात.
त्यामुळे जागोजागी आपल्याला प्लास्टिकचे भाग रस्त्यावर खाली पडलेली दिसतात. तसेच तेच प्लास्टिक नदी नाल्यांमध्ये सुद्धा काही जण प्लास्टिकचा वापर करून तसेच त्या नदी नाल्यांमध्ये सोडून देतात. त्यामुळे आजकाल प्लास्टिक प्रदूषण खूप वाढलेला आहे. तर मित्रांनो यालाच म्हणतात प्लास्टिक प्रदूषण.
प्लास्टिक प्रदूषण-
प्लास्टिकचा वापर आज खूप मोठ्या प्रमाणात होत आहे. प्रत्येक क्षेत्रामध्ये कुठल्या ना कुठल्या कारणासाठी प्लास्टिकचा वापर होतोच. आपल्या दैनंदिन जीवनामध्ये सुद्धा आपण प्लास्टिक खूप मोठ्या प्रमाणात वापरतो.
शास्त्रज्ञांनी न गंजणारी, वजनाने फार हलकी अशी आणि टिकाऊ वस्तू बनवली ती म्हणजेच प्लास्टिक.
प्लास्टिक सारखा पदार्थ बनविला खरा पण रोजच्या जीवनात प्लास्टिक मोठ्या प्रमाणात वापरले जाऊ लागले. प्लास्टिक असा पदार्थ आहे तो लवकर नष्ट होत नाही प्लास्टिकला नष्ट होण्यासाठी साधारणतः 400 ते 500 वर्षांचा काळ लागतो.
त्यामुळे अलीकडे प्लास्टिकच्या प्रदूषणाने संपूर्ण जगाला ग्रासले आहे. एकदा वापरात आणलेले प्लास्टिक पुन्हा वापरता येत नसल्याने प्लास्टिकचे पदार्थ टाकायचे कुठे आणि त्याची विल्हेवाट लावायची कशी हा प्रश्न संपूर्ण जगाला पडला आहे.
आपल्या इथे आढळणाऱ्या घन कचऱ्यामध्ये 5 ते 6 टक्के कचरा हा प्लास्टिकचा कचरा असतो. केंद्रीय वन, पर्यावरण व वातावरण बदल मंत्रालयाच्या आकडेवारी नुसार देशामध्ये सुमारे 65 दशलक्ष टन येवढा घनकचरा दरवर्षी तयार होतो व त्यापैकी 5.6 दशलक्ष टन कचरा हा प्लास्टिकचा असतो. तर यापैकी महाराष्ट्र राज्यातून 5 लक्ष टन प्लास्टिकचा कचरा तयार होतो.
यावरून आपल्याला कळते कि ही प्लास्टिक ने आपल्या देशाला मोठ्या प्रमाणात ग्रासले आहे. महाराष्ट्रातून सर्वाधिक प्लास्टिकचा कचरा एकट्या मुंबई मधून निर्माण होतो.
आणि याचा परिणाम मुंबई वर असा झाला की, मुंबईतून वाहणाऱ्या मीठा नदीमध्ये प्लास्टिकचे प्रमाण वाढून, नदीचे पात्र तुंबले व परिणामी पावसाळ्यामध्ये नदी नाल्याचे पाणी नदीला जाऊन नदीच्या पाण्यात वाढ झाली. व शेवटी नदीला पूर येऊन नदीचे पाणी संपूर्ण मुंबई शहरा मध्ये गेले.
दिवसें दिवस वाढत जाणाऱ्या या प्लॅस्टिकच्या प्रदूषणा मुळे आपल्या देशावर आणि देशातील जनतेवर त्याचे परिणाम दिसून येत आहेत.
प्लास्टिक प्रदूषणाचे दुष्परिणाम-
वाढत्या प्लास्टिकच्या प्रदूषणामुळे त्याचे परिणाम आपल्या दैनंदिन जीवनात होत आहेत. दिवसेंदिवस वाढत जाणाऱ्या प्लास्टिकच्या वापरामुळे पर्यावरणावर त्याचे गंभीर दुष्परिणाम होताना दिसून येत आहेत. आपल्या आसपास प्लास्टिकचा वापर मोठ्या प्रमाणात होते तो म्हणजे प्लास्टिकच्या पिशव्यां मार्फत प्लास्टिकच्या पिशव्यांचे विघटन होण्यासाठी सुमारे 400 ते 500 वर्षे लागतात. आणि ह्या पिशव्या इतरत्र फेकल्या मुळे जमिनीची धूप होते, जमीन नापीक होते.
तसेच प्लास्टिकचा आणखी एक मोठा वापर होतो तो म्हणजे पाणी- पिण्याच्या बाटल्या. पाणी पिऊन इतरत्र कुठेही बाटल्या फेकल्या जातात व ते प्लास्टिक पिशव्या गाय वगैरे प्राणी खातात.
प्लास्टिक मधील घटक नष्ट होत नाही आणि प्लास्टिक ही नष्ट होत नाही. ते प्राण्यांच्या पोटात तसेच अडकते त्यामुळे प्राण्यांची जीवन धोक्यात येते.
कित्येकदा प्लास्टिक प्राण्यांच्या श्वास नलिकेत अडकते, त्यामुळे प्राण्यांच्या मृत्यू सुद्धा होतो.
काही जण प्लास्टिक नष्ट करण्यासाठी त्याला जाळतात. त्यामुळे वायू प्रदूषण तर होतेच सोबत श्वासावाटे प्लास्टिक मधील घातक वायू गेल्याने मानवाच्या कातडीला धोकादायक ठरू शकते.
प्लास्टिकच्या पिशव्या अथवा बाटल्या किंवा इतर प्लास्टिकचे पदार्थ जमिनीत पुरल्याने किंवा कुठेही फेकल्यास जमिनीची सुपीकता कमी होते परिणामी जमीन नापीक होते.
तसेच आपण मनुष्य ही दिवसाला प्लास्टिकचे सुमारे 250 सूक्ष्म कण गिळतो. आपल्या दैनंदिन जीवनात वापरल्या जाणाऱ्या वस्तू म्हणजे प्लास्टिक पिशव्या, बॉटल, टूथपेस्ट, चेहरा धुवायचा साबण या गोष्टींमधून आपण न कळत प्लास्टिक ग्रहण करतो त्याचा परिणाम आपल्या आरोग्यावर होतो, पोटाचे विकार होण्यास हे प्लास्टिक कारणीभूत ठरतात.
अशा प्रकारे प्लास्टिकच्या मोठ्या प्रमाणात होणाऱ्या वापरामुळे आपले आणि पर्यावरणाचे जीवन धोक्यात आले आहे.
प्लास्टिक कचरा व्यवस्थापन :-
दररोजच्या जीवनात मोठ्या प्रमाणात वापरल्या जाणाऱ्या प्लास्टिक मुळे आपल्या पर्यावरणाला धोका निर्माण होत आहे. त्यामुळे आपल्याला प्लास्टिक कचरा व्यवस्थापन करणे गरजेचे आहे.
आपल्या भारत देशाने प्लास्टिकचा वाढता वापर लक्षात घेऊन केंद्रीय पर्यावरण विभाग आणि वन विभागाने प्लास्टिक – कचरा मुक्त अभियान सुरू केले आहे.
प्लास्टिकचा कचरा व्यवस्थापन करण्यासाठी 40 मायक्रॉन पेक्षा कमी जाडीच्या पिशव्यांवर बंदी घालण्यात आलेली आहे, तरी सुद्धा आपल्या आसपासच्या परिसरात आपल्याला दिसून येईल की, 40 मायक्रॉन पेक्षा कमी जाडीच्या पिशव्या वापरल्या जातात. म्हणून या पिशव्यांचा वापर बंद करून कापडी पिशव्या वापराव्यात.
आपल्या देशांमध्ये जवळपास 50 टक्क्यां पेक्षा जास्त प्लास्टिक हे एकदा वापरून फेकून दिले जाते. त्यामुळे हे प्लास्टिक फेकून न देता त्याचा पुनर्वापर करणे गरजेचे आहे.
जर या प्लास्टिकच्या कचऱ्याचे योग्य व्यवस्थापन करायचे असेल तर आपल्याला प्लॅस्टिकचे पुनर्वापर, आणि पुनर्चक्रीकरण करणे आवश्यक आहे. कारण प्लास्टिकला इतरत्र कुठेही फेकले तरी ते 400- 500 वर्षे तसेच राहते आणि जळाले तर त्याचा रासायनिक वायूंचा परिणाम हा आपल्याच आरोग्यावर होणार त्यामुळे प्लास्टिकचा वापर कमी कसा करता येईल याच्याकडे योग्य ते लक्ष देऊन प्लास्टिकचे योग्य व्यवस्थापन करणे गरजेचे आहे.
स्वच्छ पर्यावरण कसे राखता येईल?
ही वेळ आहे जेव्हा या समस्येशी लढण्यासाठी सरकारकडून कठोर निर्णय घेण्याची गरज आहे. हे काही महत्वाचे टप्पे आहेत जे अनुसरण करणे आवश्यक आहे.
प्लास्टिक उत्पादन नियंत्रित करून –
प्लास्टिकच्या वस्तूंच्या वाढत्या मागणीमुळे जगभरात प्लास्टिकचे उत्पादन वाढत आहे. सरकारने यापुढे कोणत्याही नवीन संस्थेला प्लास्टिक उत्पादन करण्याची परवानगी देऊ नये, जेणेकरून प्लास्टिकचे उत्पादन नियंत्रित करता येईल.
प्लास्टिकच्या वस्तूंवर बंदी –
प्लास्टिक पिशव्यांच्या वापरावर अनेक देशांच्या सरकारांनी बंदी घातली आहे कारण ते जास्तीत जास्त प्लास्टिक प्रदूषण पसरवतात. तथापि, भारतासारख्या काही देशांमध्ये, हे निर्बंध योग्यरित्या लागू केले गेले नाहीत. यासाठी सरकारने प्लास्टिक पिशव्यांचा वापर थांबवण्यासाठी कठोर निर्णय घेण्याची गरज आहे.
जनजागृती करून –
यासोबतच प्लास्टिक कचऱ्याचा पर्यावरणावर होणाऱ्या नकारात्मक परिणामांबाबत लोकांमध्ये जागरूकता पसरवण्याची गरज आहे. हे काम टेलिव्हिजन आणि रेडिओ जाहिराती, होर्डिंग्ज आणि सोशल मीडियाद्वारे सहज करता येते.
प्लास्टिक प्रदूषण कमी करण्याचे इतर काही सोपे मार्ग – प्लास्टिक प्रदूषण कमी करण्याचे इतर काही सोपे मार्ग येथे आहेत, ज्याचा अवलंब करून प्लास्टिक प्रदूषण कमी करून पर्यावरण स्वच्छ ठेवता येते.
प्लास्टिक पिशव्या न वापरल्याने –
प्लास्टिकची पिशवी लहान तुकड्यांमध्ये मोडते आणि पाण्याच्या स्त्रोतांमध्ये मिसळते, ज्यामुळे ती जमिनीत मिसळते आणि झाडांच्या वाढीवरही नकारात्मक परिणाम होतो. यासह, त्याचे जलचरांवर हानिकारक परिणाम देखील होतात. मुख्यतः या पिशव्या किराणा सामान आणण्यासाठी वापरल्या जातात, जर आम्हाला हवे असतील तर आम्ही त्यांचा वापर करणे सहज थांबवू शकतो आणि पुन्हा वापरता येण्याजोगी कापडी पिशव्या स्वीकारू शकतो.
बाटलीबंद पाण्याचा वापर थांबवा –
बाटलीबंद पाणी प्लास्टिकच्या बाटल्या आणि ग्लासमध्ये येते. या खराब झालेल्या पाण्याच्या बाटल्या आणि ग्लास प्लास्टिक प्रदूषणात महत्वाची भूमिका बजावतात. एक जबाबदार नागरिक म्हणून आपले कर्तव्य आहे की बाटलीबंद पाण्याची खरेदी थांबवा आणि त्याऐवजी स्वतःच्या पाण्याच्या बाटल्या वापरा.
बाहेरचे अन्न घेणे थांबवा –
बहुतेक बाहेरचे अन्न प्लास्टिकच्या डब्यात पॅक केले जाते, ज्यामुळे प्लास्टिकपासून कचरा निर्माण होतो. म्हणून, रेस्टॉरंट्समधून अन्न मागवण्याऐवजी, आपण घरी शिजवलेले अन्न खावे, जे आपले आरोग्य आणि पर्यावरण दोन्हीसाठी चांगले आहे.
पुन्हा वापर –
अनेक रिसायकलिंग कंपन्या वापरलेले प्लॅस्टिकचे डबे, बाटल्या आणि इतर गोष्टी घेतात, म्हणून त्या फेकून देण्याऐवजी आपण या गोष्टी या रिसायकलिंग कंपन्यांना दिल्या पाहिजेत.
मोठ्या प्रमाणात किराणा खरेदी –
अनेक लहान किराणा पॅकेट खरेदी करण्यापेक्षा एक मोठे पॅकेट खरेदी करणे चांगले आहे कारण यापैकी बहुतेक गोष्टी लहान प्लास्टिक फॉइल्स किंवा बॉक्समध्ये पॅक केल्या जातात, ही पद्धत स्वीकारून आपण प्लास्टिक कचरा कमी करू शकतो.
प्लास्टिकपासून निर्माण होणाऱ्या कचऱ्याची विल्हेवाट लावणे आणि त्याचे वाढते प्रमाण हे एक आव्हान ठरत आहे, ज्यामुळे प्लास्टिक प्रदूषणासारख्या समस्येने असे भयावह रूप धारण केले आहे. या दिलेल्या साध्या आणि दीर्घकालीन उपाययोजनांसह, आम्ही प्लास्टिक प्रदूषणाची पातळी कमी करण्यात आपली स्तुत्य भूमिका बजावू शकतो.
प्लास्टिक कचरा व्यवस्थापन व स्वच्छ पर्यावरण | निबंध | Plastik Kachara Vyavasthapan V Swachha Paryavaran | स्वच्छ भारत मिशन | जल जीवन मिशन | माझी वसुंधरा अभियान
Tags
निबंध
