ट्रॉफी मेकर | विविध व्यवसायांचा परिचय आणि करिअरविषयक मार्गदर्शन-2 | इयत्ता सहावी ते आठवी | आनंददायी शनिवार
उपक्रम क्रमांक : २
उपक्रमाचे नाव : ट्रॉफी मेकर
पूर्व नियोजित कृती :
शिक्षक ट्रॉफी मेकरबाबत इंटरनेटवरून खालील बाबीसंदर्भात माहिती गोळा करतात.
> आवश्यक साहित्य
> ट्रॉफी मेकरच्या कृती पायऱ्या
> विविध डिझाईन
> ट्रॉफी मेकर करणाऱ्या व्यावसायिकाचे नाव
➤ हा व्यवसाय कोठे केला जातो?
> एका ट्रॉफीसाठी साधारणपणे किती पैसे घेतात ?
आवश्यक साहित्य : निकेल धातूचा पत्रा, पेवटर धातूचा पत्रा, कांस्य धातूचा पत्रा, स्टेनलेस धातूचा पत्रा चमकण्यासाठी, पॉलिश, टेम्पलेट, काच, ऍक्रेलिक, लाकडाची फळी, विविध रंग, ब्रश, पातळ, रंगीत स्ट्रिपिंग टेप, स्पंज (ग्रेडिएंट इफेक्ट्ससाठी), छोटीवाटी, चमकते रंग, स्टेशनरी टेप/स्टिकर, स्टिकर
विकसित होणारी कौशल्ये / फलनष्पत्ती :
अवकाशीय, तार्किक, निरीक्षण, सर्जनशीलता, कलाकुसर
अंमलबजावणी दरम्यान शिक्षक कृती :
शिक्षक विद्यार्थ्यांना ट्रॉफी मेकरविषयी पुढीलप्रमाणे माहिती देतात.
१) ट्रॉफी म्हणजे विविध प्रकारच्या प्रावीण्य प्राप्त प्रतीके आकर्षक तयार करणे.
२) या कलेचा वापर आजच्या युगात मोठ्या प्रमाणात केला जातो
३) एखादया क्षेत्रात प्राविण्य प्राप्त व्यक्तीस ट्रॉफी दिली जाते.
४) अंदाजे एका ट्रॉफीची किंमत २५०/- रुपये असते.
५) आवश्यक साहित्यात नमूद केलेले साहित्य ट्रॉफी बनविण्यासाठी वापरले जाते.
विद्यार्थ्यांना ट्रॉफी मेकरसाठी खालील पायऱ्याप्रमाणे कृती असतात हे समजावून सांगतात.
१) तयारी : यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो, ज्यामध्ये काही प्रकरणांमध्ये ३ प्रिंटिंगचा समावेश होतो. एकदा ३ कलाकृती तयार केल्यावर, आम्ही तयार केलेल्या तुकड्यासाठी कास्टिंग मोल्ड, स्टॅन्सिल किंवा अगदी घटक तयार करण्यासाठी प्रिंट्स वापरतो.
२) घटक हस्तकला : चांदी आणि सोन्याची कोणतीही बेस्पोक ट्रॉफी किंवा कमिशन, अनेक गुंतागुंतीच्या घटकांनी बनलेले असते. आम्ही परिश्रमपूर्वक तंत्रांच्या वर्गीकरणासह प्रत्येक घटक हस्तकला करतो.
३) कताई : हाताने फिरणारा धातू धातूकामातील सर्वांत नाट्यमय धातू आहे आणि शतकानुशतके वापरला जात आहे. विशेषतः ट्रॉफी बनवताना, इच्छित आकार तयार करण्यासाठी अनेक तुकडे कातले जाऊ शकतात. प्रतिकृती तयार करण्यासाठी चाकाचा पुन्हा वापर.
४) कास्टिंग : थॉमस लाइटमध्ये, आम्ही प्लास्टर प्रोग्राम मोल्ड तयार करण्यासाठी हस्तकला आणि ३ मुद्रित साहित्य दोन्ही वापरतो. या साच्यामध्ये द्राव आकार ओतला उभा राहण्यासाठी तयार होण्यास तयार होईल. मोल्ड आणि कास्टिंगचा वापर क्राफ्टिंग प्रक्रिया अधिक कार्यक्षम बनू शकतो; हे तुम्हाला एकवचनी घटकांच्या अनेक समान आवृत्या तयार करण्यास अनुमती देते. हे स्वतःला कन बदलण्याची प्रक्रिया तयार करण्याची प्रक्रिया अधिकाधिक बनू शकते.
५) स्मिथिंग : प्रक्रियेचा अधिक क्लिष्ट भाग, परंतु हस्तनिर्मित लक्झरी सोने आणि चांदी कमिशन, सिल्व्हरस्मिथिंग आणि सोनारकाम तयार करण्याच्या सर्वात महत्वाच्या पायरीमध्ये विविध तंत्रांचा
समावेश आहे. हँडसॉच्या साहाय्याने 'छेदणे', सँडपेपरने 'फाइल डाऊन करणे किंवा फाईल्सच्या अनेक वेगवेगळ्या ग्रेड्स किंवा मशीन प्रेसने स्टॅम्पिंग करणे, तयार झालेल्या तुकड्याच्या जटिलतेत भर घालणाऱ्या प्रत्येक घटकामध्ये छोटे बदल केले जातात.
६) हॉट फोर्जिंग आणि प्लॅनिशिंग हॉट फोर्जिंग या धातूला आकार देण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या पद्धती आहेत. हॉट फोर्जिंग ही धातूला वाकवण्यासाठी किंवा आकर देण्यासाठी पुरेसे तापमानापर्यंत गरम करण्याची प्रक्रिया आहे. धातू गरम केल्यावर विस्तारते आणि ताणते म्हणून, घटकाला आकार देताना उष्णता वापरणे नेहमीच सर्वोत्तम पर्याय नसते. प्लॅनिंशिग हॅमर केला जातो. घटकांना अचूक आकारात हातोडा हा एक कला प्रकार आहे ज्यामध्ये प्रभूत्त्व मिळविण्यासाठी अनेक वर्षे लागतात.
७ ) इच्छित आकार व सजावट मिळविणे: एकदा का तुकड्याचे घटक तयार आणि आकार घेतल्यानंतर,
ते सुशोभित करण्यासाठी आणि पूर्ण करण्यासाठी तयार केले जातात. यात पाढलाग आणि खोदकाम गुंतागुंत आणि पॉलिशिंग आणि प्लेटिंगद्वारे तयार केलल्या सुंदर फिनिशचा समावेश होतो.
८) Repousse आणि पाठलाग : Repousse हे धातूकाम करण्याचे तंत्र आहे ज्यामध्ये धातूच्या पृष्ठभागावर कमी आरामात एक रचना तयार करण्यासाठी उलट बाजूने हातोडा मारून धातूला आकार दिला जातो. पाठलाग किंवा एम्बॉसिंग हे एक समान तंत्र सहसा एकत्रिपणे वापरली जातात. दोन्ही तंत्रे ही प्राचीन काळापासून धातूकाम करणाऱ्यांच्या पिढ्यानपिढ्या पार पाडलेली कौशल्य आहेत.
९) पॅलिशिंग : पॉलिशिंग ही एक फिनिशिंग प्रक्रिया आहे जी अपघर्षक 'मोप' सह धातूचा तुकडा गुळगुळीत करते. पॉलिशर्स ३००० rmp पेक्षा वेगाने फिरणारे मोटारीकृती पॉलिशिंग लेथ वापरतात, धातूचा निस्तेज आणि घाणेरडा तुकडा अचूक मिरर फिनिशमध्ये नेण्यासाठी ते एकामागून एक वेगवेगळ्या प्रकारचे मॉप हेड वापरतात. मोप हेड्स ज्या गतीने फिरत आहेत ते लक्षात घेता, अनुभवी लोकांसाठी पॉलिश करणे हे एक धोकादायक काम असू शकते.
१०) इलेक्ट्रोप्लेटिंग : इलेक्ट्रोप्लेटिंग म्हणजे धातूचे क्षार असलेल्या द्रवणात बुडवून ठेवलेल्या वस्तूवर धातुचा लेप टाकणे होय. धातूच्या मीठामध्ये सकारामक चार्ज केलेले धातूचे आयन असतात त्यामुळे वस्तूकडे आकर्षित होतात. परिणामी वस्तूच्या पृष्ठभागावर धातूचा पातळ थर तयार होतो. थॉमस लायटकडे सोन्याचे आणि चांदीच्या दोन्ही इलेक्ट्रोप्लेटिंग टाक्या आहेत जे अगदी सर्वांत मोठे कमिशन देखील सामावून घेऊ शकतात. प्लेटिंगच्या इच्छित जाडी आणि वापरलेले द्रावण यावर अवलंबून, इलेक्ट्रोप्लेटिंग काही काही मिनिटांपासून अर्ध्या तासापर्यंत कुठेही लागू शकते. विशेष म्हणजे, आपण ज्या वस्तूंना प्लेट लावू इच्छित नाही त्य भागांना 'स्टॉपिंग ऑफ' ( ) झाकून विशिष्ट क्षेत्रांना लक्ष्य करणे शक्य आहे.
११) खोदकाम : खोदकाम ही प्रक्रिया आहे ज्याद्वारे धातूमध्ये खोबणी कापली जातात, सामान्यतः
धातूची वस्तू डिझाइनसह सजवण्यासाठी. डायमंड टीप असलल्या तंतोतंत मशीनसह, विस्तृत डिझाइन्स कोरतो ज्यात सुशोभित चांदीची भांडी आहेत. एका शतकाहून अधिक मशीन खोदकाम करणे शक्य झाले असलरे तरी, हाताने खोदकाम करणे ही बहुतेकदा सर्वात प्रशंसनीय मेटल कार्य प्रक्रियांपैकी एक हस्तकला आहे ज्याला साधने योग्यरीत्या तीक्षण करायची हे शिकण्यासाठी किमान एक वर्ष आवश्यक आहे.
१२) तुकडे एकत्र करणे आणि योग्य जुळवणे एकदा पुरेसे घटक तयार झाल्यानंतर, आणि काही हलकी साफसफाई आणि पॉलिशिंग केल्यानंतर, ते एकत्र करणे आवश्यक आहे. अंतिम तुकडा एकत्र करण्याचे अनेक मार्ग आहेत.
१३) सोल्डरिंग : सोल्डरिंग ही उष्णता, दाब आणि फिलर मटेरियल "सोल्डर" वापरून धातूचे दोन तुकडे एकत्र करण्याची प्रक्रिया आहे. सोल्डर आसपासच्या धातूद्वारे शोषले जाते; परिणाम म्हणजे एक जोड आहे जो धातूला एकत्र जोडण्यापेक्षा खरोखर मजबूत आहे. विशेष म्हणजे, स्टर्लिंग सिल्व्हरसोबत काम करताना, अंतिम तुकडा हॉलमार्क करण्यासाठी, सिल्व्हर-आधारित सोल्डरिंग मटेरियल वापरणे अत्यावश्यक आहे जे एसे ऑफिसने सेट केलेल्या मानकांचे पालन करते.
१४) असेंब्ली :
बऱ्याच प्रकरणांमध्ये, object d'art मध्ये नट बोल्ट आणि स्क्रू एकत्र ठेवण्यासाठी किमान काही घटक असतात. त्यांचा वापर केवळ मजबूत पायाच नाही तर तुकडा वेगळे करणे आणि दुरुस्त करणे देखील सोपे करते. तयार झालेले कमिशन मजबूत आणि सुंदर दोन्ही आहे याची खात्री करण्यासाठी कुशल
कारागीर हे आवश्यक घटक डिझाइनमध्ये समाविष्ट करण्यासाठी त्यांचे सर्व कौशल्य वापरतात. सुपूर्द केले जाते जे हे सुनिश्चित करतात की प्रत्येक तुकडा अचूक मानकांची पूर्तता करतो.
१५) उत्पत्ती आणि गुणवत्ता सुनिश्चित करणे : कमिशन एकत्र केल्यावर, गुणवत्ता नियंत्रण कार्यसंघाकडे
१६) हॉलमार्किंग :
हॉलमार्क हे अधिकृत चिन्ह आहे किंवा चांदी, सोने आणि प्लॅटिनम सारख्या सामग्री प्रमाणित करण्यासाठी उदात्त धातूंपासून बनवलेल्या वस्तूंवर मारलेल्या चिन्हांची मालिका आहे. सर्व Thomas Lyte bespoke हॉलमार्क केलेल्या चांदी आणि सोन्याच्या वस्तू या मानकांचे पालन करतात. यूकेमध्ये कोणत्याही वस्तूला हॉलमार्क केल्याशिवाय सोने किंवा चांदी म्हणून विकणे किंवा त्याचे वर्णन करणे बेकायदेशीर आहे. UK Assay Office चा हॉलमार्क प्रश्नातील हॉलमार्क केलेल्या आयटमच्या उत्पत्तीची हमी देतो आणि ती शुद्धता आणि सूक्ष्मतेच्या सर्व कायदेशीर मानकांशी सुसंगत आहे.
१७) गुणवत्ता नियंत्रण :
प्रक्रियेतील सर्वात महत्वाच्या टप्प्यांपैकी एक गुणवत्ता नियंत्रण आहे. Thomas Lyte येथे, प्रवासाच्या प्रत्येक टप्प्यावर गुणवत्ता नियंत्रण होते, संपूर्ण टीमद्वारे वैयक्तिक घटकांची नियमितपणे तपासणी केली जाते. आमच्या लंडन-आधारित कार्यशाळेत 'QC रूम' वापरून ते चिन्ह किंवा अशुद्धता ओळखतात ज्या कारागीरांनी तयार केलेला तुकडा कार्यशाळेतून बाहेर पडण्यापूर्वी सुधारणे आवश्यक आहे. तेजस्वी दिवे आणि जेट ब्लॅक स्पेसचे संयोजन अगदी हलके स्कफदेखील हायलाइट करू शकते.
विद्यार्थी कृती :
१) शिक्षक ट्रॉफी बनविण्याबाबत देणारी माहिती काळजीपूर्वक ऐकतात.
संदर्भ :
• ऍक्रेलिक ट्रॉफी
चॅम्पियनशिप बेल्ट
हेडहंटिंग
• सिल्व्हर
PSN ट्रॉफी
यश (व्हिडिओ गेमिंग)
• एिल्एग्लिटन टॉफी
हेल्स ट्रॉफी
फलक
पुतळा
रोझेट
प्री-वोकेशनल गाईड लाईन्स NCERT
https://thomaslyte.com/the-making-process/
https://nsdicindia.org/sector-skill-councils
